„Rocznik SNPL”, Tom 21A

Prezentowana publikacja Przesłanki i reminiscencje uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Uwarunkowania polityczno-prawne i kulturowe jest monografią zbiorową a równocześnie częścią naukową periodyku Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy – „Rocznika SNPL” za 2021 rok (Tom 21A). Redaktorzy „Rocznika SNPL” postanowili uzasadnić wybór takiej, a nie innej formy publikacji.

Międzynarodowa interdyscyplinarna konferencja naukowa zorganizowana przez Stowarzyszenie Naukowców Polaków Litwy miała na celu uczczenie 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja – Ustawy Rządowej reformującej ustrój polityczny Rzeczypospolitej oraz rozszerzającej w różnym zakresie prawa obywatelskie na wszystkie stany ówczesnego państwa polsko-litewskiego. Uczestnicy obrad omówili zagadnienia związane z genezą i tradycją polskiego konstytucjonalizmu, wyprzedzającego podobne uregulowania prawno-ustrojowe w państwach cywilizacji europejskiej końca XVIII wieku. W swoich badaniach odnieśli się również do kwestii zasadniczych, jakimi były reforma oświaty nakierowanej na kształcenie społeczeństwa obywatelskiego, reforma administracyjna centralna i samorządowa. Ważną badaną kwestią była także nowa, również obywatelska, powinność zwiększania bezpieczeństwa narodowego w relacjach z mocarstwami ówczesnej Europy oraz formowanie świadomości narodowej jednoczącej mieszkańców wieloetnicznej Polski w duchu współodpowiedzialności za losy wspólnego państwa. Rozważano ponadto nad historycznym znaczeniem tego XVIII-wiecznego aktu ustrojowego dla wspólnej pamięci narodów – spadkobierców ówczesnej unii. Z tej pamięci czerpiemy dzisiaj wzorce dla współpracy współczesnych wolnych państw i narodów Europy Środkowej – jako kontynuatorów i właśnie spadkobierców tej nowoczesnej idei wolności, sprawiedliwości i mądrego współdziałania.

Strony tytułowe s. i–iv

Spis treści s. v

Table of Contents s. vii

Wstęp s. ix–x

Wprowadzenie s. xi–xix

PRAWNO-POLITYCZNE PRZESŁANKI I REMINISCENCJE UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA s. 1

ARTUR ŁAWNICZAK
Czy Konstytucja 3 Maja była pierwszą europejską ustawą zasadniczą? s. 3–19

ŁUKASZ MAJEWSKI, KATARZYNA NOSEK
Konstytucja 3 Maja. Próba zmiany ładu politycznego I RP – spóźniona czy za mało radykalna s. 21–31

GRZEGORZ P. SŁOWIK, JAROSŁAW GŁUSZEK
Unia czy państwo unitarne? Dylematy twórców Konstytucji 3 Maja wobec relacji Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego s. 33–46

ADAM CHAJEWSKI
Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów – trwałość i dramat wypowiedzenia s. 47–64

EDUKACYJNE PRZESŁANKI I REMINISCENCJE UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA s. 65

KATARZYNA DORMUS
Sejm Czteroletni wobec problemów oświaty i wychowania s. 67–81