(22.08.1941–8.12.2020)
Doktor habilitowany nauk matematycznych i fizycznych
W nocy z 7 na 8 grudnia 2020 roku, po ciężkiej chorobie, zaatakowany przez COVID-19, zmarł w Meksyku Profesor dr habil. Zbigniew Oziewicz, członek Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy.
Urodził się̨ 22 sierpnia 1941 roku w Wilnie. Rodzice – absolwenci Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie: Ojciec Franciszek – magister matematyki, Matka Zofia z domu Kwass – magister fizyki. Dziadek Antoni Oziewicz – ziemianin w Rymszańcach na północ od Święcian, babcia Emilia z Januszewskich rodem również ze Święciańskiego.
W Święcianach mieszkali pradziadkowie Oziewiczowie, uczył się w gimnazjum Ojciec przed wstąpieniem do Uniwersytetu. W końcu kwietnia 1945 r. rodzina otrzymała skierowanie na ewakuację do Polski. Niespełna czteroletni Zbigniew, jego młodszy brat Marian i pięciomiesięczna siostra Barbara z rodzicami, z dziadkiem Antonim i babcią Emilią w tułaczce dotarli do Inowrocławia, gdzie ojciec wreszcie znalazł mieszkanie i pracę nauczyciela.
Wybitnie uzdolniony Zbigniew poniekąd zsyntezował dar fizyczno-matematyczny matki i ojca, gdyż w 1964 roku otrzymał dyplom magistra fizyki matematycznej z wyróżnieniem na Uniwersytecie w St. Petersburgu (byłym Leningradzie), w 1970 roku na Uniwersytecie we Wrocławiu uzyskał stopień doktora summa cum laude, a w 1985 roku na tym że Uniwersytecie – habilitację. Te coraz wyższe stopnie naukowe znamionowały coraz głębsze wtajemniczenie w fizykę matematyczną i jej zastosowania w modelowaniu muonów i atomów muonowych. Rozprawa habilitacyjna została nagrodzoną przez Polską Akademię Nauk.
Od 1965 r. – pracownik naukowy Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Wrocławskiego, w latach 1967-1969 delegowany ze stypendium do Instytu Badań Jądrowych w Dubnej k. Moskwy, po obronie doktoratu do 1977 stażysta naukowy, m.in. na uniwersytetach w ZSRS, Szwecji, Szwajcarii i Belgii, od 1992 prof. nadzw. Uniwersytetu Wrocławskiego, wizytujący profesor w University in Pennsylwania State (1991-1992), Texas University at San Antonio (2008, 2011), i wreszcie najbardziej stałe stanowisko – profesora zwyczajnego (full professor) przyznał Universdad Nacional Autonama de Mexico (od 1993 r.).
Jego prace naukowe objęły zaawansowane rozdziały matematyki i fizyki teoretycznej: Stosowana teoria kategorii. Stosowana algebra homologiczna. Struktury algebraiczne. Logika kategorii. Algebry: Frobeniusa, Grassmanna, Clifforda, Nijenhuisa-Richardsona. Moduły Lie’go. Grafy grafów. Kategorie wielokrotne. Edukacja matematyczna. Konceptualny kategoryczny rachunek różniczkowy i całkowy, bez teorii granic. Niekomutacyjna geometria różnicz-kowa. Konceptualna mechanika kwantowa bez struktur Hilberta. Logika kwantowa i komputer kwantowy. Podejście do teorii względności z pozycji algebry homologicznej jako teorii rywalizującej.
Wyniki badań są zawarte w ponad stu publikacjach naukowych, w znacznej części dostępnych w sieci. Był również̇ redaktorem naukowym lub członkiem międzynarodowych komitetów redakcyjnych lub doradczych wielu czasopism, jak np. Advanced in Applied Clifford Algebras; Journal of Generalized Lie Theory and Applications; Algebras, Groups and Geometries; Journal of Physical Mathematics; Hadronic Journal i innych.
Od 2012 r. jest vice-koordynatorem Centrum Zaawansowanych Otwartych Studiów Algebr Clifforda C.A.I.R.O.S. w Tuluzie, od 2010 r. – członkiem Telesio – Galilei Academy of Science, członkiem komitetu do spraw oceny fizyczno-matematycznych projektów badawczych w Meksyku i wielu towa-rzystw naukowych, m.in. Towarzystwa Matematycznego i Towarzystwa Fizycznego w Meksyku, i Światowej Federacji Uczonych. Pod Jego przewod-nictwem odbyły się coroczne międzynarodowe warsztaty matematyczne w serii Applied Category Theory, Graph-operad-Logic (2001-2013, Meksyk).
Uczestniczył w radzie programowej Międzynarodowej Konferencji “Nauka a jakość życia” w Wilnie, promując otwartość nauki i wolność myśli twórczej. W tym że duchu promował tezy doktorskie i magisterskie swoich licznych wychowanków w Graduate School in Mathematics and Mathematical Physics in Mexican University UNAM.
Jego absolutnie oryginalne “buntownicze” podejście do studiów matematyki poznali również studenci kierunku informatyka na Wydziale Ekonomiczno-Informatycznym w Wilnie – filii Uniwersytetu Białostockiego: podejmując trud przyjazdu na wykłady w semestrze zimowym 2015/16 roku akademickiego Profesor poniekąd złożył hołd mieszkańcom Jego rodzinnej Ziemi Wileńskiej.
Był do końca wrażliwy na wszelkie ograniczenia wolności obywatelskich i suwerenności narodów. Według danych Instytutu Pamięci Narodowej, w 1980 roku był zatrzymany przy próbie rozpowszechnienia w kinie ulotki zawierającej “postulaty strajkujących robotników Wybrzeża oraz nawołujące do solidarności i zdecydowanej walki, która miałaby doprowadzić do ustępstw władz”.
Od 07.10.1982 do 04.12.1982 został internowany we Wrocławiu, osadzony w Grodkowie. Od 2 03 1984 roku znów osadzony prawie na pół roku w areszcie śledczym we Wrocławiu. Nota bene, w więzieniu napisał dysertację habilitacyjną, nie mając do dyspozycji nic, prócz ołówka i papieru. Za “stworzenie warunków do pracy naukowej” napisał w dysertacji podziękowanie naczelnikowi więzienia i ten zgodził się przekazać ją do Uniwersytetu. Dyrektor Instytutu Fizyki Teoretycznej Jan Łopuszański wszczął ten niezwykły przewód habilitacyjny, który odbył się pomyślnie. Ze strony SB jednak nastąpiło zastrzeżenie wyjazdu za granicę do 5 sierpnia 1988 roku.
Zbigniew Oziewicz był członkiem Rady podziemnej “Solidarności Walczącej”, której głównym celem było dołożenie starań o wypędzenie z Polski Armii Czerwonej, jak również podtrzymywanie dążeń Litwy i Ukrainy do niepodległości.
W 25. rocznicę powstania „Solidarności Walczącej”, 15 czerwca 2007 r. z rąk Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, a 27 czerwca 2016 r. – nadany przez Prezydenta RB Andrzeja Dudę Krzyż Wolności i Solidarności.
Ostatni raz odwiedził Wilno i miejscowości rodzinne w końcu czerwca 2019 roku, uczestnicząc w Międzynarodowej Konferencji “Nauka a jakość życia”.
Cześć Jego pamięci